Ζ του Κώστα Γαβρά (22/01)

Υπάρχουν μερικά πράγματα που αρνούνται να παραμείνουν κρυφά. Θα ήταν πιο βολικό και πιο εύκολο για όλους, αν πιστεύαμε την επίσημη εκδοχή. Μα τα γεγονότα αρχίζουν να μπλέκονται μεταξύ τους, παράδοξα κάνουν την εμφάνιση τους και τελικά αποκαλύπτεται ότι ένα ατύχημα, είναι στην πραγματικότητα, ένας φόνος.

Μια τέτοια υπόθεση πραγματεύεται το "Ζ", η τρίτη ταινία του Κώστα Γαβρά. Μια ταινία που σαν στόχο είχε όχι μόνο να αποκαλύψει την αλήθεια, αλλά να δείξει ότι ακόμα και οι ηθικές νίκες μπορούν να διαφθαρούν και να ταπεινωθούν. Έιναι μια ταινία που αν φαινόταν επίκαιρη το 1969 που κυκλοφόρησε, άλλο τόσο επίκαιρη φαίνεται σήμερα, 40 χρόνια μετά. Και είναι φτιαγμένη με τόσο μαεστρικό τρόπο που θα σας κάνει να εξοργιστείτε, να συγκινηθείτε, να φωνάξετε στον παραλογισμό που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια σας.

Βασίζεται σε ένα γεγονός. Στις 22 Μαίου 1963 στη Θεσσαλονίκη, ο Γρηγόριος Λαμπράκης (Yves Montand), βουλευτής της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, θα τραυματιστέι θανάσιμα σε "ατύχημα" κατα τη διαρκέια αντι-πολεμικής σύναντησης, στην οποία ήταν κεντρικός ομιλητής. Επειδή η εκδοχή του "ατυχήματος" δεν φάνηκε πολύ πιστευτή, το κράτος διορίζει έναν εισαγγελέα (Χρήστος Σαρτζετάκης - Jean-Louis Trintignant) για να ερευνήσει την υπόθεση. Με σκοπό βέβαια, απλά να επιβεβαιώσει το αρχικό "πόρισμα".

Απο κεί και μετά η ταινία γίνεται ενά πολιτικό θρίλερ, μια ταινία μυστηρίου, ειπωμένη με τρόπο συναρπαστικό καθώς ο εισαγγελέας συλλέγει ένα-ένα τα στοιχεία πλησιάζοντας ολοένα και περισσότερο την αλήθεια, που είναι ο προμελετημένος φόνος με τη συμμετοχή όλων των φορέων του κράτους. Υπάρχει ακόμα και ένα κυνηγητό στο τέλος, όχι ανάμεσα στους δρόμους αλλα ανάμεσα στον λαβύρινθο των γεγονότων, των ψεμάτων, των ψεύτικων άλλοθι και της πολιτικής διαφθοράς. Ο Γαβράς κατορθώνει να πει την ιστορία όχι μόνο αποτυπώνοντας τα γεγογόντα, αλλά δείχνοντας το μέγεθος της επίδρασης ενός ψευδόμενου και εγκληματικού κράτους στο άτομο, περνώντας από το προσωπικό επίπεδο, στο συλλογικό, καταδικάζοντας έτσι (όπως και ο Σαρτζετάκης), ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα και όχι μόνο τους άμεσα υπεύθυνους για τη δολοφονία.

Στον επίλογο του το "Ζ", δίνει ένα ψεύτικο, αφελές αίσθημα θριάμβου. Οι υπαίτιοι καταδικάζονται και η δικαιοσύνη φαίνεται να θριαμβεύει. Το κάνει όμως μόνο για λίγο. Η Χούντα θα αναλάβει την εξουσία στην Ελλάδα το 1967 απαγορεύοντας - μεταξύ άλλων - και την ίδια την ταινία, καθώς και την είσοδο στη χώρα του Γαβρά και της Ειρήνης Παππά. Όταν βγήκε η ταινία κατάφερε να δείξει σε Ευρώπη και Αμερική την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα. Σήμερα αφήνει μια προειδοποίηση.